Home

Aantekeningen - deel 6


Wolken met licht

Arbeid adelt niet

Karl Marx: Das Kapital

Het socialisme is de definitieve oplossing van het antagonisme tussen mens en natuur, en tussen mens en mens, de ware oplossing van het conflict tussen existentie en wezen, tussen objectivering en zelfbevestiging, tussen vrijheid en noodwendigheid, tussen individu en soort. Het is de oplossing van het raadsel der geschiedenis en kent zichzelf als deze oplossing.

De terugkeer naar de natuur is de definitieve oplossing van het antagonisme tussen mens en natuur, en tussen mens en mens, de ware oplossing van het conflict tussen "leven" in een cultuur en leven in de natuur, tussen de buitenwereld kennen en jezelf kennen, tussen vrijheid en gebondenheid aan valse behoeften, tussen de eigenbelang dienende mens en het mensdom. Het is de oplossing van het raadsel der geschiedenis en kent zichzelf als deze oplossing.

Id. "Het rijk der vrijheid begint pas waar het werken, dat door nood en uiterlijk nut bepaald is, ophoudt."

Het is niet "wie niet werkt zal ook niet leven", maar "wie werkt kan niet leven". Arbeid dient slechts valse behoeftes van de mens.

Belangen

Marcus Aurelius Antonius 6:54 "Wat niet in het belang van de korf is, is ook niet in het belang van de bij."

Waar mensen natuurlijk van maken: "wat niet in het belang van de maatschappij is", maar de maatschappij is een kunstmatig bouwwerk, in stand gehouden door theorieën en macht, een chaotisch doolhof, waarin ieder mens bezwijkt in zijn eigen doodlopende straat. Wat in het belang van een onrechtvaardige maatschappij is, is ook niet in het belang van de mens. Wat in het belang van de cultuur is, is niet in het belang van de natuur.

Ballast

Je kunt jezelf niet vinden in je verleden of in je toekomst, maar alleen in het nu. Verleden en toekomst zijn juist de ballast die dat verhinderen.

Cultuur

De mens heeft het contact met zijn omgeving, de natuur, verloren omdat hij het contact met zijn eigen natuur heeft verloren. Hij heeft geleerd om het lijf waarin hij woont te zien als een verzameling van organen, die zomaar kunnen gaan haperen, heeft geleerd dat hij moet leren om te bewegen, om verantwoord te eten, dat overal bacteriën en virussen zitten die hem zomaar ziek kunnen maken, dat hij zich dus goed moet wassen.
Wat mensen cultuur noemen, is een uitvloeisel van het zich buiten de natuur plaatsen van de mens. De natuur is een chaos, onbruikbaar voor onze doeleinden, en daarom brengen we haar in cultuur, verstoren haar naar onze eigen "orde". Elke cultuurordening is strijdig met de eeuwige natuurwetten. wij laten Gos water niet meer over Gods akker vloeien, maar kanaliseren en irrigeren, polderen in. Omdat wij onze eigen natuur  beteugelen met mensenwetten en normen, beteugelen wij de natuur, overstromingen, aardbevingen, droogte, vulkaanuitbarstingen, stormen.

Als een tovernaarsleerling, die de lering van de Meester verkeerd begrepen heeft, gedraagt de mens zich. En hoewel het water ons al tot de lippen stijgt, is het enige wat er gedaan wordt de symptomen bestrijden. Er zijn er die het beter weten en willen hervormen, een andere structuur, een andere interpretatie van de lering, een andere kanalisering van het tomeloze water. Met emmers blijven we hozen, terwijl de kraan helemaal open staat. Als allesziende koppen van Cerberus waken de wetenschappers en andere zwarte magiërs - die de kraan hebben opengedraaid en daar hun bestaansrecht aan ontlenen - dat de kraan wordt dichtgedraaid. Overal verdrinken mensen, houden het niet meer vol, maar de mensheid gaat door. Eenmaal zal het hen lukken. En bij elke uitvinding, elke prestatie juicht het volk in de illusie dat we weer wat dichter bij de oplossing zitten, terwijl we er steeds verder afraken.


Waar geen verstand is, is geen dwaasheid



Cees Nooteboom: over Tokyo

De hele barbaarse opeenstapeling van gebouwen, die nergens ophoudt, alle grotestadsgruwel, de krankzinnige groenverdrijvende bouwkanker, waar het verkeer zich in honderd vormen doorheen worstelt, de massale opeenstapeling van voorstadachtige vulgariteit.

Zoals elke stad een natuurvreemd kankergezwel is, dat tomeloos groeiend, niets ontziend zich uitbreidt ten koste van de natuur, wat voor zijn eigen groei de omgeving leegzuigt, maar waarvan de zieke invloed zich uitzaait in de verre omgeving, waar ordeloos wordt gebouwd en gebroken, waarin alleen aangetaste mensen kunnen leven en verkankeren, en zelfs de laatste stukjes natuur - de parken - verziekt zijn door die godvergeten mensenhand. Steeds hoger, groter en zieker. Er zijn geen goede en minder goede, mooie of lelijke, leefbare of minder leefbare kankergezwellen.

Dwaasheid

Het is inderdaad een afgrijselijke ontdekking als je ziet dat onze hele wetenschap, die in zoveel generaties, ten koste van zoveel levens, verdriet, angst en pijn, is opgebouwd, en die heeft gepoogd in haar hoogmoed de schepping te doorgronden, één grote waan is. Het is als de moeizame beklimming van de hoogste bergtop. In de illusie, dat de top bijna bereikt is, dat de stap van de gecumuleerde geleerdheid naar het Alweten binnen afzienbare tijd gemaakt zal worden, komt daar iemand die zegt: "Laat maar jongens het is allemaal voor niets geweest. Boven zit al eeuwen, hoofdschuddend om zoveel dwaasheid, een schare wijzen te wachten".

Tractatus Tripartitus: Nag Hammadi

De zonde van de mens is zijn zelfverheffing, zijn verwachting het ondoorgrondelijke te kunnen doorgronden.

Eenvoud, eenzaamheid, misleiding

Cleanthes

Let niet op roem, als gij spoedig wijs wilt zijn. Vrees evenmin het kwalijk schiftend en niets ontziend oordeel der grote menigte. De menigte kent immers geen verstandige schifting, noch van rechtvaardigen, noch van voortreffelijken. Bij weinig mannen slechts kunt gij die vinden.

De menigte kent geen verstandige schifting, omdat de elite met zijn ingewikkelde verhalen en terminologie altijd ondoorzichtig voor de eenvoudigen is geweest. Altijd heeft het goedgelovige volk hun verhalen geloofd, en als ze het niet geloofden konden ze, niet thuis in het jargon, die verhalen niet ontzenuwen. Daarbij komt ook nog, dat de armen en onderdrukten zich altijd blind hebben gestaard op de pracht en praal als begerenswaardige zaken, die het geluk zouden verzekeren. Zij hebben met bloed, zweet en tranen eindelijk wat bezit verworven, hebben het materieel eindelijk beter gekregen en zijn meer geworden dan de allerminsten. Zij hebben geen boodschap aan een verhaal dat volledige onthechting predikt.
Het zijn altijd de mensen geweest, die eerst geklommen zijn tot de top, de holheid en leegte en façade van de elite doorzien hebben, die weer afgedaald zijn tot de grond en de volstrekte eenvoud hebben bereikt. Prediker, Boeddha, Plato, Socrates, Eckhart, Franciscus, Spinoza, Rousseau, Tolstoj. De eenvoudigen misten ten ene male het taalgebruik en het inzicht in de brouwsels die boven in de boom werden gebrouwen, om ze te kunnen weerstaan. Lou de Palingboer is daar een mooi voorbeeld van.

Pythagoras

Betreed niet de algemeen begane wegen, volg niet de zienswijze der grote menigte, daar die onoordeelkundig en niet eensluidend is.

In het evangelie verbeeld als de brede en de smalle weg. De brede, waarop het groepsdenken de tijdgeest beheerst, en de smalle die zich daaraan onttrekt. Aan het eind en niet aan het begin van de smalle weg staat de enge poort. Het is de onbetreden weg door de woestijn.

Homeros Ilias: VI 202

Rampzalig is de mens, die eenzaam dwalend zijn gemoed verteert.

In een overbevolkt land als Nederland is de eenzaamheid nog nooit zo groot geweest. Overal ontwaar je enkelingen en groepen, allemaal dwalend in hun eigen doolhof.

Plato: Theaetetus

Let op, rondziende, dat niet een der oningewijde luistere. Dat zijn degenen, die in de waan verkeren, dat er niets anders bestaat, dan wat zij met beide handen krampachtig kunnen vasthouden, doch feiten en gebeurtenissen en al wat onzichtbaar is niet aanvaarden als bestanddeel van de werkelijkheid.

I. M. Lewis: "Ecstatic Religion"

Want de religieus geënthousiasmeerde, met zijn directe aanspraken op de kennis van de Godheid (het Al), is altijd een bedreiging voor de gevestigde orde.

Wijsheid van Salomo

Laat ons de rechtvaardige uit ons midden wegdoen, want hij is ons onaangenaam.

De machthebbers, die met behulp van wetenschap en godsdiensten, de onrechtvaardige maatschappij gecreëerd hebben en in stand pogen te houden, hebben het meest te verliezen. Het is voor een leider veel moeilijker toe te geven dat hij misleid heeft, dan voor een misleide.

Empedocles

Ik weet intussen wel vrienden, waarom er nog waarheid is in de mythen, die ik zal verhalen. Doch zeer lastig en bezwarend voor het brein is het te aanvaarden in den gelove.

Geloven

Hans Denck

Wer nicht in Gottes hausz ist, dem ist der brief kain nütz, wer in gottes hausz ist der waiszt on den brief, wie fromm der Herr ist.

Want woorden hebben slechts betekenis voor hen, die dezelfde ervaring delen.
Je kunt eindeloos praten over de smaak van appeltaart, maar je zult er eerst van moeten proeven.

Leo Tolstoj: De dood van Iwan Iljitsj

In zijn doodsstrijd:
Heb ik misschien niet geleefd zoals ik moet? Die gedachte kwam ineens in zijn hoofd op. Maar hoe zou dat kunnen, ik heb toch alles gedaan zoals het behoorde, sprak hij tot zichzelf en hij verjoeg dadelijk de enige oplossing van het raadsel van leven en dood als iets volslagen onmogelijks.

Want door het zwarte gat (als equivalent van de enge poort) kruipen belette hem de gedachte dat zijn leven goed was geweest. Die rechtvaardiging van zijn eigen leven was het die hem vastketende.

Ieder mens moet zijn eigen wereldbeeld, dat vanaf zijn vroege jeugd als een legpuzzel opgedeeld is in vele stukjes en vervolgens in een aan de gemeenschappelijke ontaarding aangepast patroon (cultuurpatroon), dat in stand gehouden wordt met allerlei valse verbanden, waardoor het nergens sluitend is en overal gaten vertoont, weer in de oorspronkelijke staat terugbrengen, door alle valse verbanden te ontzenuwen. Pas dan ontstaat een helder zien, en kan de werkelijkheid aanschouwd worden.

Ieder mens moet het spoor terug volgen, totdat hij de sprong kan maken. Karl Jaspers: "de sprong tot jezelf als vrijheid", "de sprong vanuit de angst naar de rust. De meest fantastische sprong die de mens kan doen".

Die laatste stap is als een stap door de spiegel, die een umwertung aller werte veroorzaakt.

Brief aan Rheginos

Maar als iemand het niet gelooft, is het niet mogelijk hem met verstandelijke argumenten te overreden. Het is iets om te geloven, mijn zoon, en niet om te bewijzen, dat de gestorvene zal opstaan".

Je moet geloven dat de sprong wel gemaakt kan worden, dat de gelukzaligheid, de apatheia, het beloofde land, nu en in het leven bereikt kan worden. Dat er wel land achter de horizon ligt, maar dat je zelf die sprong moet durven maken. Een sprong in het duister, naar het licht. Vgl. de allegorie van de ongelovige Thomas.

Gewaarwording

Empedocles

Zie de liefde aan met de geest, tracht niet haar met de ogen te ontdekken.

Geluk, tevredenheid, vrijheid, rechtvaardigheid, zijn ervaringen, die niet mededeelbaar en onmeetbaar zijn. Niet met ogen te zien en met oren te horen noch met handen te tasten. Nooit kun je iemand vertellen hoe het voelt, alleen hoe ze het zelf kunnen bereiken, door ze te laten zien, hoe ze zelf het ervaren ervan verhinderen. Voor het ervaren schieten alle woorden tekort. Het is als het proeven van een heerlijke vrucht, nooit kun je een ander duidelijk maken hoe dat smaak, hoogstens benaderen in de vorm van: het lijkt wat op, het heeft iets van. Pas als de ander ook geproefd heeft kun je, omdat je dezelfde ervaring deelt, erover praten, maar dan hoeft het niet meer.

Spreuken 10:14 wijzen zullen hun gewaarwording verbergen.

Ware wijzen praten niet over hun ervaren van de gelukzaligheid, maar alleen over de manier om deze te bereiken.

Kunst

Alle kunst is ontaard. Daarom heet het kunst. De kunstenaar geeft zijn eigen vervreemding weer, of zijn ideale droombeeld.

Misleiding

Onze maatschappij is een groot kaartenhuis, gebaseerd op wetenschappen, één conglomeraat van tegenstrijdige dwaalleren.
De tragiek is dat iedereen meent, dat hij het goed doet. Er zijn zoveel mensen die het echt zo goed proberen te doen, maar ze worden misleid en laten zich misleiden. De blinde helpt de lamme.

Ongeluk en zorgen

Psalmen 84

Het goede onthoudt Hij niet aan hen die onberispelijk wandelen.

Psalmen 106

Zij dienden hun afgoden, die hun een valstrik werden
Zij verontreinigden zich door hun werken
Pleegden overspel door hun daden

Mensen hebben zichzelf afhankelijk gemaakt van de maaksels van hun eigen hand. Afhankelijk van werktuigen, apparaten, machinerieën. Hebben een taakverdeling gecreëerd, waarin iedereen afhankelijk is van iedereen. Hoofdwerkers van handwerkers en omgekeerd. Afhankelijk van de beslissingen van anderen, van olie, benzine, elektriciteit.

Psalmen 115

Hun afgoden zijn zilver en goud
Het werk van mensenhanden
Wie hen maakte, zullen worden als zij
Ieder die op hen vertrouwt.

Tegenwoordig niet alleen meer zilver en goud, maar ook staal, kunststof, aardewerk. Vol bewondering over hun eigen knapheid, bezien de mensen hun creaties, auto's, machinerieën, oorlogstuig, computers. En in de menswetenschappen is de mens een programmeerbaar apparaat geworden, in de geneeskunde een apparaat dat mankementen kan gaan vertonen, slijtage, verstopping, onvoldoende pompwerking, ontregeld afweermechanisme.

Ontdek mijn ogen, opdat ik aanschouwe, de wonderen uit Uw wet.

Zolang de mens zich buiten de natuur plaatst, buiten de samenhang, kan hij de samenhang niet ervaren.

Spreuken

Want de afkerigheid der onverstandigen zal hen doden.
De zorgeloosheid der dwazen zal hen te gronde richten.

Altijd met de dingen om hen heen bezig, met werk, bezit vergaren en behoeden, en bemoeien met anderen, is het leven van de mensen geplaveid met zorgen, problemen, angst, verdriet en pijn. En toch gaan ze op de eenmaal ingeslagen doodlopende weg door, van kwaad tot erger, het ene gat stoppend met het andere, tot de dood er op volgt.

Ken Hem in al uw wegen
Dan zal Hij de paden rechtmaken.

Pas als je aanvaardt dat je in het leven niets te willen hebt, dat langer willen leven, beter willen worden, kinderen willen hebben, gezond willen zijn, gelukkig willen worden, belemmerd wordt door het willen, dan zul je de gulden middenweg bereiken. Je best doen, moeite doen, is krampachtig en heeft een averechts effect.

Wees niet wijs in eigen ogen
Vrees de Heer en wijk van het kwaad
Hij zal medicijn wezen voor uw vlees
en lafenis voor uw gebeente

(vrezen = ontzag hebben, eerbiedigen
kwaad =  alles waarmee de mens zichzelf in de weg staat)

Aristoboulos: De Logos is de artsenij

Pas als je jezelf niets meer in de weg legt, kan je zelf zich volledig ontplooien, dan keert de harmonie terug en geneest het lichaam van binnen uit. De "Vis medicatrix naturae" kan dan ongestoord het genezingsproces beginnen, ongehinderd door harmonie verstorende ergernis, boosheid, verdriet en angst.

Ik, de wijsheid woon bij schranderheid
Ik ben het inzicht, mijner is de kracht
Wie mij ijverig zoeken, zullen mij vinden
Welzalig zijn zij, die mijn wegen bewandelen
Hoort naar de vermaning, dan wordt gij wijs.

Blijf dus in de doolhof van deze wereld niet telkens met je hoofd tegen dezelfde muur botsen, maar begrijp je verdriet, angst en pijn. Je doet het jezelf allemaal aan, en geef niet de muur de schuld als je je hoofd stoot. Dan zul je, met vallen en opstaan, je weg in de doolhof vinden, steeds dichter naar de uitgang. Steeds gemakkelijker wordt het, steeds lichter en duidelijker, tot de laatste stap je geschonken wordt.

Ongelukken

Als er verkeersongelukken gebeuren, leggen we vangrail aan, stoplichten, maken auto's "veiliger", maar vragen ons niet af waarom we al dat verkeer hebben. Het is nu eenmaal zo, je kunt de klok niet terugdraaien. Het verkeer moet doorgaan. Maar ongelukken gebeuren niet zomaar. Waarom hij wel en ik niet? Als er overstromingen plaatsvinden, dijken breken, verhogen we dijken, leggen kunstwerken aan. Maar waarom we de natuur moeten beteugelen, waarom er juist nu en juist daar een dijk breekt? Uit verleden voorspellen we de toekomst.


Ga terugwaarts van gevolg naar oorzaak, totdat ge gedwongen wordt te zeggen: Hij is. Wanneer ge op die wijze gedwongen wordt, dan daagt de waarheid (Katha Upanishad)


Relaties

Iedereen ziet door zijn eigen gekleurde bril van vooroordelen zijn vertekende buitenwereld, dus ook de ander. Dat is de balk in zijn eigen oog. Verschillen de brilleglazen een tint van kleur of de balken in vorm, dan valt er over te praten. Daarom wordt er zo verschrikkelijk veel gepraat. De een verwijt de ander dat hij niet goed ziet. Er kunnen dan diverse dingen gebeuren:
  • De een geeft toe of de ander geeft toe, waarbij de een zich aanpast of andersom.
  • Beiden volharden in hun gelijk. Het conflict wordt toegedekt.
  • Beiden geven wat toe. Er ontstaat een compromis, waarin beiden zich tekort gedaan voelen.
Wat wij groeien of bewustworden noemen is langzaam maar zeker door een steeds minder gekleurde bril gaan kijken, door af te rekenen met theorieën, gewoonten, tradities, normen. Een groei naar volmaaktheid, helder zien, heelheid, heiligheid. Pas als je je bril afzet, zie je de werkelijkheid. Dan ben je weer terug tot de kinderlijke eenvoud.
Als in een relatie de een gaat "groeien", gaat hij steeds duidelijker de kleur van de ander zien, gaat hij begrijpen waarom de ander zich zo gedraagt, terwijl de ander zichzelf niet begrijpt - de relatie wordt verstoord.

Verantwoordelijk

Zoals mensen symptoom na symptoom krijgen en die met behulp van de dokter, theorieën en chemicaliën onderdrukken, zo voeren volkeren oorlog na oorlog en leren er niets van. Twee wereldoorlogen, niets geleerd, de schuld van de Duitsers, wij hebben schone handen. Twee keer een autoongeluk gehad. Twee keer de ander de schuld. Dat het mij moest treffen was toeval, mij treft geen schuld. Maar ik moest toch zo nodig in een auto rijden, ik had toch voorrang, ik had toch haast.

Door ons aan te passen aan deze zieke maatschappij, door het spel mee te spelen, corrumperen we onszelf, zijn we medeverantwoordelijk voor het collectief gepleegde onrecht, houden we de maatschappij in stand en krijgen we het vroeg of laat zelf op ons brood.

Herman Hesse: "Demian"

Al dat gemeenschappelijke van de studentencorpora, en de zangverenigingen tot de staten is een dwangmatige vorm van eenheid, is een gemeenschap uit angst en verwarring. Wat we zien op het gebied van gemeenschappelijkheid is alleen maar een hordegeest. De mensen vluchten naar elkaar omdat ze zo bang voor elkaar zijn. Bazen apart, arbeiders apart, geleerden apart. En waarom zijn ze bang? Een mens is alleen bang als hij het met zichzelf niet eens is. De mensen zijn bang omdat ze zich met zichzelf nooit hebben kunnen verzoenen. Een gemeenschap van individuen, die bang zijn voor het onbekende in zichzelf. Ze voelen allemaal dat hun levenswetten niet meer kloppen, dat ze leven volgens oude wetten, hun godsdiensten, noch hun ethiek, niets van dat alles is geschikt voor wat ze nodig hebben.

Verleden en toekomst

Elke dag, elk moment is nieuw. Doorlopend vernieuwt ons lijf zich. Alleen in ons denken, torsen we ons verleden als een enorme rugzak met ons mee. Vóór ons zien we een, op dat verleden gegrondveste, baal met angstige toekomstverwachtingen. Verleden en toekomst bestaan alleen in ons denken. We hebben het zelf daarin gestopt en laten stoppen. We kunnen het er dus ook weer uithalen.

Wijs worden

Bacchylides, 470 v. Chr.

De een wordt wijs door de ander, vroeger zowel als nu, want niet gemakkelijk is het de poorten van onuitsprekelijke woorden te vinden.

Overal op de weg door de woestijn kom je mensen tegen, die al eerder vertrokken zijn. Zij kunnen je vertellen hoe je net zover kunt komen als zij. Maar je moet toch elke keer weer alleen verder naar het land achter de horizon.

Plato

Want niet uit behoefte heeft God de wereld gemaakt, opdat hij eerbewijzen van mensen en van andere goden en demonen zou inoogsten, alsof hij enige toevoer uit de schepping benaderde, van ons rookwalmen en van goden en demonen hunne bijzondere bedieningen.

Het is een merkwaardig, doch helaas alom verbreid, godsbeeld, dat mensen scheppen om hem te behagen, met erediensten, kerkbouw, zwoegen en tobben tot zijn meerdere eer en glorie. Slechts een tirannieke God met behoefte aan macht, onrechtvaardig en liefdeloos zou zoiets kunnen bedenken. Het is dan ook een godsbeeld ontstaan in een hiërarchische maatschappij, met een keizer, raadgevers, priesters en slaven of Paus, kardinalen enzovoort. De antropomorfe god ontstaat pas als de gelijkheid onder mensen verdwijnt, en er meerdere en mindere komen. De god krijgt gedaante en karaktertrekken inherent aan die van de ontaarde mens.

Euripides

God, indien hij oprecht God is, heeft aan niets behoefte.
Dat zijn de armzalige praatjes van zangers.

Orpheus

Eén is de volmaaktheid zelve en alles is het voortbrengsel van Eén.
Geen der stervelingen kan Hem zien, maar Hij zelf ziet allen.
Hem zie ik niet. Een wolk staat om Hem heen.
In aller stervelingen ogen immers zijn sterfelijk kleine pupillen.
Want vlees en been is het gewas.

Empedocles

De godheid is niet bereikbaar om hem te benaderen met onze ogen of met handen te vatten, doch de hoogst verheven rijweg der overtuiging loopt voor de mensen uit het brein.

"God zien" is een ervaren van de gelukzaligheid, een zien van de samenhang van alles met alles. Het is een opgaan in het Al, een jezelf centrum weten van het heelal.

Ervaarbare wereld <----------> Waarneembare wereld


Kennis
Wijsheid, gezond verstand, absoluut, denken met het hart, zelfkennis. Geleerdheid, wetenschap, relatief, theorieën eigenwijsheid, boekenwijsheid, denken met het hoofd, kennis van buitenwereld.


Jesaja 29:14

Ik zal de geleerdheid der geleerden verderven en het verstand der verstandigen (denken van de denkers) zal ik teniet doen.

Ziek worden

Mensen geven de schuld aan het weer als ze ziek worden. Maar het is niet de temperatuur, wind, kou of wisseling die ziek maakt, maar de teleurstelling, boosheid, angst dat ze ziek worden, waardoor ze ziek worden.

Thomasevangelie

Niets wat door de mond ingaat maakt onrein (ziek), maar wat uit het hart komt.


Naar boven

Home