Home

Jonathan Swift 

DE KUNST VAN DE POLITIEKE LEUGEN 

Uit: The Examiner, No. XIV 

Donderdag, 9 november, 1710

E quibus hi vacuas implent sermonibus aures,
Hi narrata ferunt alio: mensuraque ficti
Crescit, et auditis aliquid novus adjicit auctor.
Illic Credulitas, illic temerarius Error,
Vanaque Laetitia est, consternatigue Timores,
Seditioque recens, dubioque auctore Susurri.

Met hun geklets vullen zij ijdele oren
Anderen brengen het weer aan anderen over
Zo groeit de omvang van de verzinsels,
En iedere luisteraar voegt er iets nieuws aan toe
Hier goedgelovigheid en daar onbezonnen dwaling
IJdel zijn de vreugde en de verwarrende
Angsten, en huidige onenigheid, en fluisterende stemmen
Zijn de aanstichtsters van twijfel

Ovidius , Metamorfosen. XII. 61

Aandringen van vrienden heeft mij ertoe gebracht om de opzet, waarmee ik in mijn laatste verhandeling was begonnen, te onderbreken met een verhandeling over de Kunst van de Politieke Leugen. Ons wordt verteld dat de duivel de vader van de leugen is, en dat hij vanaf den beginne een leugenaar is geweest, zodat dit ontegenzeggelijk een oude gedachte is. Bovendien was zijn eerste probeersel daarvan zuiver politiek, waar hij gebruik van maakte om het gezag van zijn eigen Vorst te ondermijnen en eenderde van zijn onderdanen tot ongehoorzaamheid te verleiden. Daarvoor werd hij uit de Hemel verdreven, - waar hij (volgens Milton) onderkoning van een groot, westelijk gelegen, gebied was geweest – en gedwongen om zijn talenten te gebruiken in de onderwereld bij andere gevallen zielen, armzalige en misleide mensen, die hij nog dagelijks tot zijn eigen zonde probeert te verleiden, en dat eeuwig zal blijven doen, totdat hij in de bodemloze put wordt vastgeketend.

Maar hoewel de duivel de vader van de leugen is, lijkt het, net als bij andere grote uitvinders, dat hij veel van zijn aanzien is kwijtgeraakt door de voortdurende verbeteringen die er in zijn werk zijn aangebracht.

Wie de eerste is geweest die het liegen tot een kunst heeft verheven, en het aan de politiek heeft aangepast, blijkt niet zo duidelijk uit de geschiedenis, hoewel ik daar wel ijverig wat onderzoek naar heb gedaan. Ik zal het dus alleen maar bekijken in het licht van het huidige systeem, zoals zich dat in deze afgelopen twintig jaar in het zuidelijke deel van ons eigen eiland heeft ontwikkeld.

Dichters vertellen ons dat de aarde, nadat de reuzen door de goden ten val waren gebracht, als wraak haar laatste spruit in het leven riep, de Roem. En de fabel wordt als volgt geduid: dat als de onlusten en opstanden tot rust zijn gekomen, geruchten en valse berichten in groten getale over het land worden verspreid. Daardoor is, volgens dit verhaal, het liegen de laatste troost van een verslagen, van oorsprong wereldse en opstandige groepering in een staat. Maar hierin hebben de nieuwlichters grote vorderingen geboekt, doordat ze deze kunst bij het verwerven en in stand houden van macht hebben toegepast en bovendien bij het wraak nemen wanneer ze die macht weer kwijtraakten, op dezelfde manier waarop die middelen ook door dieren worden gebruikt om zich te voeden als ze honger hebben en anderen, die hen bedreigen, te bijten.

Maar dezelfde stamboom kan niet altijd worden aanvaard voor de politieke leugen. Daarom wil ik dat wat bijschaven, door daar een aantal bijzonderheden over haar geboorte en ouders aan toe te voegen. Een politieke leugen wordt soms geboren uit het hoofd van een afgedankte staatsman en vervolgens aan gepeupel overhandigd om verzorgd en gewiegd te worden. Soms wordt er een monster in het leven geroepen, dat in vorm wordt gelikt. Andere keren komt zij helemaal klaar ter wereld en wordt dan door het likken verknoeid. Vaak wordt zij op de normale manier als baby geboren en heeft zij tijd nodig om volwassen te worden en herhaaldelijk ziet zij volledig uitgerijpt het licht, maar slinkt dan geleidelijk. Soms is zij van adellijke afkomst en soms ook het gebroed van een beursspeculant. De ene keer krijst zij het uit in de opening van de schoot, en de andere keer wordt ze met een fluistering geboren. Ik ken een leugen die nu het halve koninkrijk ontwricht, waarvan ik mij kan herinneren, - hoewel haar eigen ouders er thans maar al te trots en groots op zijn, -hoe ze ooit heeft gefluisterd. Wij kunnen dus zeggen over de geboorte van dit monster, dat zij, als zij zonder angel ter wereld komt, doodgeboren is en dat zij sterft, zogauw zij haar angel verliest.

Geen wonder dat een baby, die zo wonderbaarlijk ter wereld komt, voor grote avonturen is voorbeschikt en dus zien we dat zij gedurende bijna twintig jaar de beschermengel van een zegevierende partij is geweest. Zij kan koninkrijken veroveren zonder gevecht en soms zelfs ondanks het verliezen van een veldslag. Zij verschaft en hervat banen, kan van een berg een molshoop maken en van een molshoop een berg; heeft jarenlang verkiezingscomités geleid; kan een zwarthandelaar witwassen; maakt van een atheïst een heilige en van een losbol een goed vaderlander; kan ministers van buitenlandse zaken van scherpzinnigheid voorzien en de geloofwaardigheid van een land maken of breken. Deze godin fladdert rond met een enorme spiegel in haar handen, om het publiek te verblinden en er voor te zorgen dat het, al naar gelang zij die spiegel draait, zijn ondergang als vooruitgang en zijn vooruitgang als ondergang beschouwt. In die spiegel zie je je beste vrienden, gekleed in mantels bezaaid met fleurs de lys (Franse Lelies) en tiara’s; hun gordels omhangen met kettingen, kralen en op klompen; en je ergste vijanden getooid met vrijheidsvaandels, eigendommen, toegeeflijkheid, gematigdheid, en een hoorn des overvloeds in hun handen. Haar grote vleugels zijn, net als die van een vliegende vis, onbruikbaar behalve als ze nat zijn. Daarom doopt zij ze in de modder en dan vliegt zij omhoog en strooit het, in een razendsnelle vlucht, in de ogen van de mensenmassa, maar telkens moet zij zich weer op een smerige manier in bochten wringen voor nieuwe voorraden.

Ik heb wel eens gedacht hoe het zou zijn als iemand in staat was om leugens echt te zien, zoals ze in Schotland geesten kunnen zien. Wat zou hij zich in zijn eigen stad uitstekend kunnen vermaken als hij de verschillende gedaanten, afmetingen en kleuren van die zwermen leugens zou kunnen zien, die net als vliegen tijdens de zomer rond paardenoren, rond de hoofden van sommige mensen gonzen. Of die legioenen die elke middag rondcirkelen rond de wisselkantoren, donker genoeg om de hemel te verduisteren; of in een genootschap van ontevreden edellieden en die vandaar in scheepsladingen tegelijk omlaag worden gestuurd om bij verkiezingen te worden verspreid.

Er bestaat een wezenlijk punt waarop de politieke leugenaar verschilt van andere van dat soort. Hij moet namelijk niet kort van geheugen zijn, want dat heeft hij nodig, gezien allerlei situaties die hij voortdurend tegenkomt waarin hij het met zichzelf niet eens is, en bij beide standpunten van een tegenstrijdigheid zweert, naar gelang hij de mensen inschat met wie hij heeft te maken. Het is handig bij het beschrijven van de deugden en ondeugden van de mensheid, als wij bij elke regel een of ander uitmuntend iemand voor ogen houden, waar wij onze beschrijving van afkijken. Ik heb mij nauwgezet aan die richtlijn gehouden en op dit moment denk ik aan een belangrijk persoon, die berucht is door dit talent, en aan het uitoefenen daarvan dankt hij zijn twintig jaar durende reputatie van het meest deskundige brein in Engeland bij het hanteren van aangename zaken. Het overwicht van zijn genialiteit bestaat alleen maar uit een onuitputtelijke bron van politieke leugens, die hij elke minuut dat hij spreekt overvloedig verspreid, en door een ongeëvenaarde gulheid weer vergeet en vervolgens het volgende half uur tegenspreekt. Toch bedacht hij nooit of een bewering juist of onjuist was, maar alleen of het voor het moment of het gezelschap handig was om die te bevestigen of te ontkennen. Als je dus denkt dat je hem kunt verbeteren, door alles wat hij zegt te verklaren, - zoals wij met dromen doen – kom je er desondanks niet uit, en zul je merken dat je evenzeer belazerd wordt, of je hem nou gelooft of niet. De enige oplossing is dat je bedenkt dat je alleen maar wat onduidelijke geluiden hebt opgevangen, zonder enige betekenis. Bovendien zal dat je bevrijden van de afschuw die je bent geneigd te koesteren voor de plechtige beloften, waarmee hij voortdurend de losse eindjes van elke bewering aan elkaar knoopt. Tegelijkertijd denk ik echter, dat hij hoe dan ook niet terecht van meineed kan worden beschuldigd, als hij God en Christus aanroept, omdat hij vaak genoeg openlijk en eerlijk te kennen heeft gegeven dat hij in geen van beiden gelooft.

Misschien zullen sommige mensen denken, dat zo’n prestatie als deze voor de eigenaar of zijn partij niet veel nut kan hebben, als dat vaak in praktijk is gebracht en berucht is geworden. Maar die mensen vergissen zich vreselijk. Er bestaan maar weinig leugens die het stempel van de bedenker dragen, en de meest misbruikte vijand van de waarheid kan zich duizendmaal verspreiden, zonder dat de bedenker dat weet. Bovendien heeft de grootste leugenaar zijn eigen gelovigen, net als de meest verachtelijke schrijver zijn eigen lezers heeft. Het komt vaak voor dat, als een leugen maar één uur wordt geloofd, zij haar werk al heeft verricht en dat er verder geen aanleiding meer voor bestaat. De leugen vliegt en de waarheid strompelt daar achteraan, zodat het ,als iemand uit de droom wordt geholpen, al te laat is. De grap is voorbij en de fabel heeft haar werk gedaan. Zoals iemand die een snedig antwoord had bedacht toen de discussie was afgelopen of het gezelschap al was vertrokken, of een dokter, die een onfeilbaar medicijn had uitgevonden, toen de patiënt al was overleden.

Als ik bedenk, dat veel mensen van nature zijn geneigd om te liegen en in grote aantallen om te geloven, weet ik op geen enkele manier wat ik moet met die spreuk, die zovaak in ieders mond ligt bestorven, dat de waarheid uiteindelijk zal zegevieren. Hier heeft ons eiland voor het grootste gedeelte van twintig jaar onder invloed gelegen van dergelijke raadslieden en personen, wier principe en belang het was om onze zeden te bederven, ons verstand te verblinden, onze rijkdom te plukken, en tenslotte zowel onze kerkelijke als staatsinstelling te vernietigen, zodat wij uiteindelijk aan de rand van de ondergang zijn gebracht. Toch zijn wij, door middel van een voortdurende onjuiste voorstelling van zaken, nooit in staat geweest om een onderscheid tussen onze vijanden en vrienden te maken. Wij hebben gezien hoe een groot gedeelte van het geld van het land overging in handen van mensen die door geboorte, opvoeding en verdienste niet beter lijken te zijn dan om onze uniformen te dragen. Anderen daarentegen, die door hun verdienste, hoedanigheid en lot slechts in staat zijn geweest om faam en succes aan de Revolutie te verlenen, zijn niet alleen terzijde geschoven als gevaarlijk en ongeschikt, maar ook nog opgezadeld met de roddel van Jacobieten, mensen met grillige principes, en huurlingen van Frankrijk. De waarheid, waarvan wordt gezegd dat zij zich in een bron bevindt, lijkt daar nu begraven onder een hoop stenen. Maar ik weet nog dat het bij de Whigs een gebruikelijke klacht was, dat zij voor het merendeel van in Engeland belandde mensen geen belangstelling hadden, wat sommigen van de verstandigste onder hen als een slecht voorteken beschouwden. En wij hebben gezien dat zij met de grootst mogelijk moeite een meerderheid behielden, hoewel het hof en de regering op hun hand waren, tot het moment dat zij dat prachtige hulpmiddel hadden ontdekt om verkiezingen te beslissen, en verre steden te beïnvloeden, door krachtige prikkels uit de stad. Maar dat was allemaal alleen maar macht en dwang, hoewel het werd gesteund door een buitengewone kundigheid en bestuur, totdat het volk begon te begrijpen dat zijn bezittingen, zijn godsdienst en de monarchie zelf in gevaar waren. Wij zagen toen hoe het de eerste de beste gelegenheid aangreep om tussen beide te komen. Maar de belangrijke verandering in de houding van de mensen, zal ik in een volgend artikel wat uitgebreider behandelen. Daarin zal ik proberen om die misleide en misleidende personen uit de droom te helpen of aan het licht te brengen, die hopen of beweren dat het alleen maar een kleine dwaasheid van de gewone mensen is, waar zij spoedig van zouden kunnen genezen. Ik ga er daarentegen van uit dat de oorzaken, symptomen en gevolgen daarvan heel anders zijn en zal dan een belangrijk voorbeeld aandragen om de stelregel, die ik onlangs heb aangehaald, toe te lichten, namelijk dat de waarheid, (hoewel soms wel laat) uiteindelijk zal zegevieren.